واجبات خاک ورزی حفاظتی در کشاورزی راهبردی در ایران

از آنجا که خاکورزی سنتی (مرسوم) باعث شکسته شدن خاکدانه ها به ویژه در خاکهای لومی و لومی شنی گردیده و حساسیت خاک را در برابر فرسایش آبی و بادی افزایش می دهد، استفاده از سایر روشهای خاکورزی در اراضی کشاورزی بخصوص در دیمزارها در جهان امروزی امری لازم و ضروری است.

بر طبق تعریف عملیاتی که در آن  حداقل در حدود ۳۰  درصد بقایای گیاهی محصول قبل بر روی سطح زمین باقی مانده باشد به خاک ورزی حفاظتی اطلاق می گردد(آسودار ۱۳۸۷). فلسفه وجود بقایای گیاهی بر روی سطح خاک عبارتند از: ۱ حفظ رطوبت خاک به دلیل تبخیر کمتر از سطح خاک و ۲ – افزایش مواد آلی خاک . اما متاسفانه آنچه که تحت عنوان خاک ورزی حفاظتی(حداقل در سطح استان مرکزی) انجام می شود را نمی توان خاک ورزی حفاظتی نامید چرا که میزان بقایای گیاهی به اندازه ای نیست که اهداف خاک ورزی حفاظتی را برآورده کند. در خیلی از موارد خاک ورزی بعد از چرای دام انجام می شود و این موضوع سبب می شود بقایای گیاهی زیادی بر روی سطح خاک قرار نگیرد.

اما باید متذکر شد اجرای این چنین نیز باعث صرفه جویی زیادی در مصرف سوخت خواهد شد. به نحوی که حداقل ۴۰ درصد در مصرف سوخت صرفه جویی می شود( الموتی و همکاران۱۳۹۰).

رعایت دو نکته بسیار مهم در اجرای موفق خاک ورزی حفاظتی چیست

۱ – پیشروی تراکتور با سرعت تقریبا زیا(۶ تا ۸ کیلومتر بر ساعت) که این نیز مستلزم استفاده از تراکتور های سنگین و نیمه سنگین با توان بیش از ۸۰ اسب بخار می باشد. اگر سرعت خیلی کم باشد ضربه وارده به کلوخه های خاک اثر گذار نیست و خاک خوب پودر نمی شود و فقط اثر خاک ورز بر روی سطح خاک می ماند که گاها یک لایه فشرده شده را در عمق متوسط خاک به وجود می آورند. و در این صورت کا مزایای خاک ورزی حفاظتی زیر سوال خواهد بود.

۲ – رطوبت خاک نباید خیلی کم و یا خیلی زیاد باشد. پر واضح است در صورتی که خاک خیلی خشک باشد, اولا کلوخه های بزرگ ایجاد خواهد شد, ثانیا فشار زیادی به تراکتور و ادوات خاک ورز وارد خواهد شد. اگر رطوبت خاک نیز خیلی زیاد باشد نه تنها خاک سست نخواهد شد بلکه در عمق متوسط کانلی ایجاد خواهد شد که عملا باعث سفت شدن خاک می شود.

منابع: ۱- آسودار.م.ا،وه.سبزه زار.۱۳۸۷٫سیستم های خاک ورزی حفاظتی.وزارت جهاد کشاورزی ،سازمان ترویج،آموزش و تحقیقات کشاورزی، معاونت ترویج و آموزش کشاورزی.

۲- الموتی، م.ی.، شریفی، ا. ۱۳۹۰٫ بررسی و تعیین میزان سوخت مورد نیاز و برخی خواص فیزیکی خاک در چند روش خاک ورزی .نشریه ماشین های کشاورزی،جلد ۲، شماره ۱، نمایه اول ص ۱۱-۱۸ –

در همین راستا به فیلم آموزشی در لینک زیر توجه و نکات قوت و ضعف آنرا اطلاع رسانی نمایید:

    https://tamasha.com/v/oRRRA

    https://www.farmprogress.com/max-armstrong/farm-progress-america-august-12-2021